Tại sao nhiều bệnh bắt nguồn từ Châu Á và Châu Phi?

Trang trại bò ở Zambia. Ảnh: AFP.

Mặc dù luôn xuất hiện trong lịch sử loài người nhưng ngày nay dịch bệnh dường như ngày càng gia tăng. Trong 20 năm qua, chỉ Virus corona gây ra ba đợt bùng phát nghiêm trọng trên toàn thế giới. Đặc biệt, thời gian giữa các đợt bùng phát ngày càng ngắn. Theo Suresh V Kuchipudi, phó giám đốc Phòng thí nghiệm chẩn đoán động vật tại Đại học Pennsylvania, một nhà vi sinh vật học chuyên về vi rút lây truyền từ động vật sang người, hầu hết các vụ dịch đều có ít nhất một điểm chung: đến từ Châu Á hoặc Châu Phi vì nhiều lý do.

Sự bùng nổ dân số và thay đổi cảnh quan đô thị

Sự thay đổi dân số là một trong những lý do tại sao ngày càng nhiều bệnh bắt nguồn từ châu Á hoặc châu Phi. Quá trình đô thị hóa nhanh chóng đang diễn ra khắp Châu Á – Thái Bình Dương, nơi tập trung 60% dân số thế giới. Theo Ngân hàng Thế giới, gần 200 triệu người đã chuyển đến các khu vực thành thị ở Đông Á trong thập kỷ đầu tiên của thế kỷ 21.

Công việc di cư quy mô lớn Điều này khiến đất rừng bị xâm hại để làm khu dân cư. Động vật hoang dã buộc phải tiếp cận các thị trấn và thành phố, đụng độ với gia súc và người dân. Động vật hoang dã thường mang virus trong người. Ví dụ, loài dơi chứa hàng trăm loại virus. Kết quả là, vi rút truyền từ loài này sang loài khác có thể lây nhiễm sang người.

Đô thị hóa trở thành một vòng luẩn quẩn. Nhiều người hơn, nạn phá rừng, mở rộng các khu định cư và mất môi trường sống tự nhiên đã dẫn đến sự tuyệt chủng của các loài săn mồi, bao gồm nhiều loài ăn thịt chuột. Sự bùng nổ của quần thể chuột gây ra nguy cơ bùng phát các bệnh truyền nhiễm. Phần lớn dân số Đông Phi vẫn sống ở các vùng nông thôn. Do đó, quá trình đô thị hóa sẽ tiếp tục diễn ra trong những thập kỷ tới.

Chăn nuôi tự cung tự cấp và thị trường động vật

Các vùng nhiệt đới có sự đa dạng sinh thái cao và cũng là nơi chứa một số lượng lớn mầm bệnh, làm tăng khả năng xuất hiện các mầm bệnh mới. Ở cả Châu Á và Châu Phi, nhiều hộ gia đình phụ thuộc vào canh tác tự cung tự cấp và nguồn thịt là thịt bò và thịt gia cầm. Việc kiểm soát dịch bệnh, quản lý thức ăn và chuồng trại còn rất hạn chế. Gia súc, gia cầm và lợn có thể mang mầm bệnh và thường xuyên tiếp xúc gần gũi với nhau, động vật hoang dã và con người.

Không chỉ nông nghiệp, chợ động vật sống rất phổ biến ở hai lục địa với môi trường đông đúc và gần gũi giữa các loài. Nó cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc cho phép mầm bệnh xuất hiện và lây lan từ loài này sang loài khác.

Săn bắt và giết mổ động vật hoang dã để lấy thịt rất phổ biến ở châu Phi cận Sahara. Những hoạt động này không chỉ đe dọa các loài động vật có vú và làm thay đổi hệ sinh thái mà còn mở ra các con đường lây nhiễm vi rút chủ yếu có nguồn gốc động vật. Tương tự như vậy, châu Á là một thị trường rất lớn cho các sản phẩm dược liệu truyền thống. Hổ, gấu, tê tê và nhiều loài khác bị săn bắt để lấy các bộ phận cơ thể dùng làm thuốc, góp phần làm tăng tương tác giữa người và động vật.

Hàng ngàn vi rút tiếp tục phát triển. Nguy cơ bùng phát dịch bệnh mới ở châu Á hay châu Phi chỉ còn là vấn đề thời gian. Mặc dù khó có thể dự đoán chính xác chuỗi các sự kiện dẫn đến dịch bệnh, nhưng chúng ta chắc chắn có thể giảm thiểu rủi ro bằng cách phát triển các biện pháp để giảm tác động của con người lên hệ sinh thái, ngăn chặn nạn phá rừng, ngăn chặn nạn phá rừng, giảm tiếp xúc giữa người và động vật.

Theo Vnexpress