Nhiều người thắc mắc tại sao biểu tượng trong ngành y lại là con rắn mà không phải là động vật hay một thực thể nào đó? Đôi khi nhìn thấy hai con, đôi khi con rắn quấn quanh một cái que, cái ly hay cái cốc? Để giải đáp chi tiết về nguồn gốc của biểu tượng thực ra là một câu chuyện dài, cùng với Câu trả lời tiếng Việt Đi tìm câu trả lời.
Từ truyền thuyết …
Theo truyền thuyết Hy Lạp cổ đại, Esculape, được coi là cha đẻ của y học, là con trai của thần mặt trời Apollo và Coronis, con gái của vua Phlégyas xứ Thebes. Escuape không chỉ có khả năng chữa lành bệnh tật mà còn có khả năng khiến người chết sống lại.
Thần Esculape (tiếng Latinh) hay còn gọi là Asclepios (tiếng Hy Lạp) sinh ra ở Thessalie thuộc miền Bắc Hy Lạp vào khoảng năm 1260 trước Công nguyên. Truyền thuyết kể rằng mẹ của ông đã chết trong khi bế và cha của ông đã phải đưa đứa trẻ ra khỏi bụng mẹ.
Do mẹ đã qua đời, Escuape được cha đưa lên vùng núi gần thị trấn Epidaure, cho dê ăn và chó chăm sóc. Không lâu sau, Escuape được Nhân Mã Chiron, người thầy của các anh hùng, nuôi dưỡng. Do bản tính hay quan sát và sinh trưởng trong môi trường tự nhiên, Escuape ngay lập tức nhận ra cây có dược tính, thậm chí có khả năng đảo ngược sự sống và cái chết.
Theo truyền thuyết, một ngày nọ, Escuape đang trên đường đi thăm bạn thì gặp con rắn. Anh ta đưa cây gậy để đẩy lùi con rắn, nhưng con rắn dính chặt vào người anh ta và trườn lên quấn lấy cây gậy. Escuape dùng gậy đập xuống đất để giết chết con rắn.
Nhưng vừa định đi tiếp, Escuape bất ngờ nhìn thấy một con rắn khác bò đến cứu, ngậm bình thuốc trong miệng và đưa con rắn chết sống lại. Kể từ đó, Escuape tập trung vào việc tìm kiếm các loại thảo mộc trên núi để chữa bệnh cho mọi người.
Thần Zeus, người cai trị các vị thần Hy Lạp cổ đại, cảm thấy rằng nếu Escuape quá thành thạo y học, nó sẽ khiến nhân loại trở nên bất tử. Chúa đã sai anh em nhà Cyclopes làm những mũi tên sét để trừng phạt. Nhờ sự cầu xin của Apollo, Zeus đã tha thứ tội lỗi và cho phép Esculape gia nhập các vì sao trong chòm sao Nhân Mã. Kể từ đó, Escuape được coi là thần hộ mệnh của các bác sĩ.
Đối với các biểu tượng ngành y tế
Thần Esculape kết hôn với Lampetie và có hai con gái, Hygeia và Panacée, và ba con trai là Thelesphore, Machaon và Podalire. Cả 5 người con của ông đều tạo dựng được danh tiếng không kém cha mình.
Theo truyền thuyết, Hygeia nuôi rắn để chữa bệnh và sau này trở thành nữ thần tượng trưng cho sự duy trì sức khỏe của con người nên thần tượng của sự sạch sẽ được đặt cho cái tên Hygène. Người con gái thứ hai, Panacée, là một nữ thần có khả năng chữa lành mọi bệnh tật, do đó thuốc của bà được gọi là Panacée.
Hai con trai của ông tham gia cuộc chiến thành Troy và được Homere ca ngợi trong Iliad. Machaon là một người có tài chữa lành mọi vết thương, và Podalire là một bác sĩ phẫu thuật tài năng. Con trai của Podalire là Hippocoon, tổ tiên của Hippocrates, người sau này được tôn là cha đẻ của thế giới.
Sau nhiều thế kỷ, có thể là vào thời Pindare, đầu thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên, Esculape được tôn thờ như một vị thần y học của người Hy Lạp. Cũng có thể từ đó những ngôi đền đầu tiên được xây dựng để tưởng nhớ ông, đồng thời cũng được dùng làm nơi khám chữa bệnh. Từ Escuape sau này trở thành danh từ chung để chỉ những người hành nghề y.
Để tưởng nhớ Escuape, hậu thế đã dựng tượng ông, tay cầm một chiếc gậy làm bằng vòng nguyệt quế và một con rắn quấn quanh người. Loài rắn này được đặt tên là Elaphe longissima, là loài rắn khỏe mạnh, có màu sắc đẹp, thường gặp ở châu Âu.
Dựa vào truyền thuyết trên, ngành y dùng biểu tượng con rắn quấn quanh cây gậy Escuape làm biểu tượng. Một con rắn quấn quanh cây gậy tượng trưng cho trí tuệ, khả năng chữa bệnh và tuổi thọ.
Con rắn cũng được sử dụng trong biểu tượng dược phẩm, nhưng được cuộn quanh một cái ly hoặc cốc cao. Chén hay chén tượng trưng cho chén thuốc của nữ thần sức khỏe Hygeia, bên trong có chứa chất lỏng chiết xuất từ thực vật. Rắn tượng trưng cho sức khỏe và tuổi trẻ. Các biểu tượng cuối cùng được quốc tế công nhận của ngành dược phẩm bao gồm con rắn và que thuốc.
Ngoài ra còn có một số cách giải thích khác về biểu tượng này. Một cây gậy làm bằng cây nguyệt quế, tượng trưng cho sự vinh quang. Con rắn là biểu tượng của thần Hy Lạp Herms và sau đó là thần Mecur của La Mã, vị thần sức khỏe và thương mại. Rắn vừa tượng trưng cho sự khôn ngoan, cẩn trọng vừa là đại diện cho sự cân bằng về tinh thần và thể chất của các bậc hiền nhân xưa.
Nền văn minh thần thánh
Câu chuyện về Escuape có phần giống với truyền thuyết của nhiều nền văn minh khác, chẳng hạn như truyền thuyết về Thần Nông Phương Đông. Không chỉ đối với Y học, có thể nói nếu nhìn vào Thần thoại và truyền thuyết trên khắp thế giới, thì sự khởi đầu của tổng thể yếu tố trong một nền văn minh là do Thần.
Người xưa tỏ lòng tôn kính đối với các vị Thần, trước hết là vì công lao mà các vị để lại, thứ hai là vì đạo đức cao cả phi thường của các vị. Người Phục sinh nói rằng đó là “Đạt đạo”, hiểu được nguyên lý của trời, làm nên “Kỳ quan”, để lại “Lời thần”… cho hậu thế làm tiêu chuẩn.
Khoa học hiện đại cũng đã đưa ra vô số bằng chứng về nền văn minh nhân loại có niên đại từ các nền văn minh tiền sử, vượt xa những gì được đề xuất bởi khoa học chính thống hoặc thuyết tiến hóa. Nhưng ai có thể cởi mở để nhìn nhận bằng chứng lịch sử này một cách khách quan? Và chỉ khi đó, con người mới có thể nhận thức rõ hơn về con người, sự sống và vũ trụ, đồng thời phát triển một nền văn minh phù hợp hơn. Đối mặt với làn sóng dịch bệnh và sức khỏe con người ngày càng giảm sút, dường như trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.