Phân tích nội dung, ý nghĩa của mối quan hệ biện chứng giữa nhận thức kinh nghiệm và nhận thức lý luận?
Kinh nghiệm và lý do là hai trình độ ý thức khác nhau, đồng thời có sự thống nhất, tác động và chuyển hoá lẫn nhau. Nhận thức kinh nghiệm và nhận thức lý thuyết không giống với nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính, mặc dù chúng có liên quan đến nhận thức cảm tính và lý tính; bởi vì trong kinh nghiệm có một yếu tố của lý trí. Vì vậy, kinh nghiệm và lý luận có thể coi là những nấc thang của nhận thức lý tính, nhưng khác nhau về bản chất và mức độ phản ánh hiện thực.
Kinh nghiệm nhận thức
Kinh nghiệm nhận thức là một quá trình nhận thức với sự tiếp thu quan sát và thử nghiệm, nó là tri thức kinh nghiệm. Do đó, tri thức kinh nghiệm nảy sinh trực tiếp từ thực tiễn. Có hai loại tri thức thực nghiệm: tri thức thực nghiệm thông thường (tiền khoa học) thu được từ những quan sát hàng ngày và tri thức khoa học thực nghiệm thu được từ các thí nghiệm khoa học.
Kiến thức thực nghiệm được giới hạn trong lĩnh vực dữ kiện, mô tả, phân loại dữ liệu thu được từ quan sát và thí nghiệm, cả hai đều phản ánh trực tiếp, nhưng cũng trừu tượng nhất và xác định chung. Tri thức kinh nghiệm có vai trò không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của con người, tuy còn nhiều hạn chế nhưng để xây dựng khối kiến thức lí luận cần phải tổng kết, khái quát những tri thức kinh nghiệm nhất định.
Nhận thức lý thuyết
Nhận thức lý thuyết là sự phát triển tất yếu của quá trình nhận thức, nó là trình độ cao hơn về chất so với nhận thức kinh nghiệm. Vì vậy, tri thức lý thuyết là tri thức tổng hợp từ tri thức kinh nghiệm, nhưng không tự phát sinh từ kinh nghiệm và không phải mọi lý luận trực tiếp đều xuất phát từ kinh nghiệm. Do tính độc lập tương đối của nó, lý luận có thể được ưu tiên hơn so với dữ liệu thực nghiệm. Khác với kinh nghiệm, lý luận rất trừu tượng và chung chung, do đó dẫn đến hiểu biết sâu sắc bản chất, quy luật của các sự vật, hiện tượng, v.v … Đặc biệt một khi lý luận thâm nhập vào hoạt động thực tế của khối lượng thì nó trở thành lực lượng vật chất.
Tìm kiếm mối quan hệ biện chứng giữa tri thức thực nghiệm và tri thức lí thuyết, một mặt thấy được tính biện chứng của các quá trình nhận thức; Mặt khác, chúng ta cũng nhận thấy sự khác biệt giữa kiến thức thực nghiệm và kiến thức lý thuyết. Vì vậy, chúng ta phải tôn trọng lý thuyết, nhưng không tuyệt đối hóa lý thuyết để bỏ qua kinh nghiệm thực tế. Điều đó cũng có nghĩa là nắm vững nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn. Phê phán và khắc phục những tệ nạn kinh nghiệm, giáo điều trong hoạt động nhận thức và thực tiễn của con người. Đặc biệt là trong đường lối chính sách phát triển kinh tế xã hội nói chung của một quốc gia.